Artykuł
Kościół Świętego Stanisława Biskupa w Rydzynie
Historia Kościoła i opis zabytków
Dokument erekcyjny pierwotnego Kościoła, wystawiony przez biskupa poznańskiego Wojciecha Jastrzębca pochodzi z 17 listopada 1410 roku. Jego fundatorem był Jan Rydzyński. Pierwszy kościół przetrwał prawie trzysta lat. W czasie Wojny Północnej 17.07.1707 r. do Rydzyny przybył oddział wojsk rosyjskich i podpalił miasto. Spłonęły wszystkie domy mieszkalne i kościół. 2.03.1716 r. przystąpiono do budowy drugiego z kolei kościoła parafialnego i w październiku był już gotowy. Był on drewniany, bardzo niewielkich rozmiarów. Został rozebrany w 1746 r., by na jego miejscu mógł stanąć dzisiejszy kościół.
Obecna świątynia zbudowana została w latach 1746-1751 z fundacji księcia Aleksandra Józefa Sułkowskiego, według projektu architekta i budowniczego z Legnicy Karola Marcina Frantza. Świątynia posiada styl późnobarokowy, jej bryła niemal całkowicie pozbawiona została kątów prostych, w fasadę wtopiona jest wieża, którą wieńczy rokokowy hełm. Najznaczniejsze zmiany w dekoracji i wystroju kościoła, które dziś jego wnętrzu nadają osobliwy charakter, nastąpiły w latach 1785 i 1786 na polecenie Augusta Sułkowskiego. Dotychczasowy wystrój zastąpiono nowym w stylu klasycystycznym. Planów nowej dekoracji dostarczył jego nadworny architekt Ignacy Graff. Między innymi usunięto wówczas malatury sklepień i zastąpiono je złoconymi dekoracjami stiukowymi rozpiętymi symetrycznie po kopułach nawy i prezbiterium, obramowaniach ołtarzy oraz łukach nadokiennych i łukach sklepień. Dawną bogato rzeźbioną ambonę zastąpiono stiukową w kształcie cylindrycznym. Pojawiły się nowe figury; św. Jana Chrzciciela, Mojżesza i Abrahama. Wśród kolumn otaczających główny ołtarz pojawiła się figura Boga Ojca wraz z dwoma adorującymi aniołami. Do cennych zabytków należy też gotycka marmurowa płyta nagrobna zmarłego w 1422 r. Jana z Czerniny, starosty wschowskiego z płaskorzeźbioną postacią zmarłego.
- Figurki na balkonach obok chóru
Od strony Kłody
- Melchizedek w stroju kapłańskim - symbol bezkrwawej Ofiary Chrystusa
Od strony plebanii
- Abraham jako wojownik w zbroi - symbol bezkrwawej Ofiary Chrystusa
- Aniołki na ołtarzach (8 szt. – oprócz ołtarzy św. Józefa Kalasantego i MB Bolesnej)
Putta wykonane przez Krystiana Grunwalda z Legnicy w 1748 r.
- Jan Chrzciciel z barankiem i krzyżem w ręce
Chrzcielnica wykonana przez sztukatora Antoniego Nemeckiego w 1786 według projektu Ignacego Graffa.
- Ołtarze Piotra i Pawła – z 1750
Ołtarz św. Pawła z 1750 r.
Obraz św. Pawła autorstwa prawdopodobnie Franciszka Arculario (Włocha zmarłego w Rydzynie w 1752 r.) lub Józefa Feliksa Seyfrieda (1709-1773)
Obraz św. Piotra autorstwa prawdopodobnie Franciszka Arculario (Włocha zmarłego w Rydzynie w 1752 r.) lub Józefa Feliksa Seyfrieda (1709-1773)
Płaskorzeźba nad św. Piotrem
Krzewienie oświaty przez pobożne nauczanie – główne zadanie księży Pijarów sprowadzonych do Rydzyny przez Augusta Sułkowskiego w 1774 r. i przebywających w Rydzynie do roku 1820.
Płaskorzeźba nad św. Pawłem
Rodzina Najświętszej Maryi Panny
- Dwa boczne ołtarze z 1777r.
- Ołtarz z obrazem św. Józefa Kalasantego ufundowany w 1777 r. przez mansjonarza przy kościele w Kłodzie ks. Frejslera – pijara.
- Ołtarz z obrazem Matki Bożej Bolesnej (Łaskawej)
Ołtarz z obrazem Matki Bożej Bolesnej (Łaskawej) z 7 strzałami w ręku (symbol 7 boleści MB) ufundowany w 1777 r. przez mansjonarza przy kościele w Kłodzie ks. Frejslera z zakonu pijarów. Wierna kopia obrazu Matki Bożej Łaskawej – Patronki Warszawy otaczanego od 1651 wielką czcią w kościele pijarów przy ul. Długiej w Warszawie.
- Anioły przy ołtarzu MB Bolesnej autorstwa Jana Rimplera pochodzącego z Głogowa zatrudnionego na dworze rydzyńskim do śmierci w 1794 r.
- Ołtarze z figurami św. Jana Nep. i św. Stanisława
- Figura św. Jana Nepomucena wykonana prawdopodobnie według projektu Ignacego Graffa przez sztukatora Antoniego Nemeckiego w 1748 lub 1750 r.
- Figura św. Stanisława Biskupa z 1785/1786 r. wykonana prawdopodobnie według projektu Ignacego Graffa przez sztukatora Antoniego Nemeckiego.
- Figury za ołtarzem
- Figura Abrahama z Izaakiem, wykonana prawdopodobnie według projektu Ignacego Graffa przez sztukatora Antoniego Nemeckiego.
- Figura Mojżesza z wężem miedzianym, wykonana prawdopodobnie według projektu Ignacego Graffa przez sztukatora Antoniego Nemeckiego.
- Konfesjonały (pod chórem)
- Konfesjonały klasycystyczne z 1786 roku (te przy bocznych ścianach). Dwa „główne” konfesjonały są rokokowe.
- Medaliony (płaskorzeźby) nad konfesjonałami przy bocznych ścianach
Nad małym konfesjonałem na ścianie od strony Kłody
- Maria Magdalena
Nad małym konfesjonałem na ścianie od strony plebanii
- Modlący się eremita
- Za ołtarzem. Płyta grobowcowa Jana z Czerniny (zm. 23.10.1422 r.) założyciela miasta i fundatora pierwszego kościoła Rydzyńskiego. Wykonana na Dolnym Śląsku w l. 1422-1430.
- W loży
Obraz Jezusa w Ogrójcu z ok. 1746r. autorstwa prawdopodobnie Jerzego Wilhelma Neunhertza.
- Organy
Organy z 1750 zbudowane przez Jana Fryderyka Loffheyera z Bytomia. Zdewastowane w czasie II Wojny Światowej. Odbudowane w 1948 r. przez zakład Roberta Polcyna z Poznania.
- Pod ołtarzem
Relikwie św. Jukundusa, rycerza i męczennika wydobyte z katakumb rzymskich. Przekazane kościołowi w Rydzynie przez papieża Piusa VI na prośbę Augusta Sułkowskiego w 1777r.
- Tekst tablicy nad zakrystią
Bogu Najlepszemu i Najwyższemu. Roku Pańskiego 1746, tę wspaniałą świątynię poświęconą św. Stanisławowi Biskupowi i Męczennikowi, wzniósł Aleksander Józef Sułkowski, Książe Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Książe Bielski. Ja to, Roku Pańskiego 1786 - August, czcigodny syn wielkiego ojca, fundator miejscowej Szkoły Pijarów, pięknie ją przyozdobiłem. Po śmierci zaś Antoniego Sułkowskiego, ostatniego dziedzica, parafianie okryli ją nową szatą Roku Pańskiego 1922. Podobnie odnowiono 1951-70.
- Obraz Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
Kopia cudownego obrazu Nawiedzenia NMP pochodzącego z drugiej połowy XV w. autorstwa malarza ze szkoły kolońskiej. Pierwotnie obraz umieszczony był w kościele w Kłodzie i słynął cudami, o czym świadczyły liczne i kosztowne wota oraz ogromna ilość pielgrzymek. Po zapadnięciu się wieży w 1797 r. kościół na Kłodzie przestał istnieć, a cudowny obraz przeniesiono do kościoła rydzyńskiego. W czasie II wojny światowej obraz został zabrany do zamku. Był tam widziany jeszcze jesienią 1944 r. Ostatecznie zaginął: w styczniu 1945 r. został wywieziony przy ucieczce okupantów lub spłonął w pożarze 30.01.1945 r.
- Krypta Sułkowskich
Sułkowscy byli właścicielami rydzyńskich dóbr od 1738 roku. Kupili je od króla Stanisława Leszczyńskiego. Posiadali je do 1909 roku. Po śmierci ostatniego z Sułkowskich, księcia Antoniego Sułkowskiego, zgodnie ze statutem ordynacji, majątek przejął rząd pruski z przeznaczeniem na cele oświatowe.
W krypcie znajduje się kilkanaście trumien. Najstarsza pochodzi z 1824 r. Z przekazów historycznych wynika, że pierwsi Sułkowscy byli chowani już w tym miejscu. W krypcie znajduje się trumna z szczątkami księcia generała Antoniego Pawła Sułkowskiego. Był to dzielny żołnierz Napoleona, generał wojsk Księstwa Warszawskiego. W krypcie jest też pochowana jego małżonka Ewa z Kickich - niezmiernie zasłużona ilustratorka sławnych w tamtych czasach „Śpiewów historycznych” Juliana Ursyna Niemcewicza. W krypcie zostały też pochowane ich dzieci i wnuki.
Kościół w Kłodzie i cudowny obraz
W 1519 roku w Kłodzie zbudowano drewniany kościół, w którym nad tabernakulum znajdował się cudami słynący obraz Nawiedzenia NMP. Był dziełem malarza szkoły kolońskiej, będącego pod wpływem sławnego malarza flamandzkiego Rogera van der Weyden. W 1707 r. wojska rosyjskie spaliły Rydzynę, w tym także kościół parafialny św. Stanisława i choć kościół w Kłodzie ocalał jego stan nie był najlepszy. W 1729 kościółek w Kłodzie przeszedł gruntowny remont. Ostatecznie w latach 1761-1769 sumptem Sułkowskich wybudowano w Kłodzie nowy murowany kościół, który był mniejszą kopią kościoła rydzyńskiego.
W 1797 r. zapadła się wieża i spadając zniszczyła sklepienie świątyni. Cudowny obraz przeniesiono wówczas do kościoła parafialnego. W czasie drugiej wojny światowej obraz został przeniesiony do zamku i ostatecznie zaginął. W roku 1979 powstała kopia obrazu wzorowana na starej kolorowej litografii. Kopia ta została umieszczona w ołtarzu św. Piotra. Obecnie znajduje się w loży.
Wota
Sława cudownego obrazu Nawiedzenia NMP przyciągała licznych pielgrzymów do tego stopnia, że dekret wizytacyjny z roku 1684 nakazał założyć osobną księgę, do której miały być wpisywane doznane łaski autentycznie stwierdzone. Z kultem wiązała się również ogromna ilość wot. Ilość i wartość była tak znacząca, że w 1714 r. bp. Jan Tarło zezwolił na sprzedaż części z nich, by pozyskać środki na odbudowę spalonego kościoła w Rydzynie. Specjalna komisja wybrała 234 wota, których wartość złotnicy z Leszna oszacowali na 1546 złotych polskich, 27 groszy i jeden szeląg. Za uzyskane pieniądze kupiono trzy dzwony, dalmatykę oraz księgi liturgiczne.
Ocalałe wota od 1939 r. umieszczone były w kościele rydzyńskim po obu stronach cudownego obrazu. Najstarsze wotum pochodzi z XVII w. Jest to złocona tablica srebrna, na której wyryty jest wizerunek nawiedzenia, po lewej stronie klęczy szlachcic z rękami złożonymi do modlitwy. Napis łaciński Totius Domumculas Suae Patronae ac Dominae humillimus Cliens K.R. znaczy: Patronce i Pani całego swojego domu najuniżeńszy sługa K.R.
